iCurucuru Lalagabuka

Na icurucuru lalagabuka e taqomaki iko me baleta na:

• Dau vakacaca ka voroka na nomu komupiuta.
• Na bacaniqele vaka na – mataqali virasi e tete mai na komupiuta ki na komupiuta ena initaneti.
• Eso na veimaliwai ka gaunisala tekivutaki mai na vakacaca ni virasi.

 Na cava e SEGA ni rawa ni cakava na icurucuru lalagabuka:

Na icurucuru lalagabuka e sega ni veirauti me vakadeitaka na veitaqomaki, ia sa ikoya na imatai ni laini ni kena taqomaki. Sa gadrevi talega mo taura na ikalawa tale eso ni veitaqomaki sa tuvai koto ena mataveilawa oqo. Ia, na icurucuru vaka e vakarautaka e dua na ka vakaiyalayala se sega ni taqomaki me baleta na veika oqo:

• Kevaka o na vakadonuya na komupiuta tale eso me sema kina ki na nomu.
• Kevaka sa sogoti tani, sega ni dola se sa tiko kina e vuqa na cala se tikina ka dola.
• Virasi e vuqa.
• Spyware e vakarautaki.
• Na mataqali ilawaki cava ga se itavi qaravi ni basu lawa ena initaneti.
• Kevaka oiko se dua na virasi e bulia e dua na katuba e muri mai na icurucuru lalagabuka (firewall).
• O ira na tamata era vakaleqai tu vakayago ki na nomu komupiuta se ilawalawa vakacakacaka.
• Na itukutuku e vakamacalataki ki na komupiuta tale mai vei ira eso na initaneti, e.g. mai na misini lalai semati ni USB, CD/DVD kei na so tale.
• Na sasaga ni oti na kena vakailoataki taqomaki e dua na ilawalawa.
• Na gaunisala e rairai dodonu.

Ia, e sega ni dua vei ira na ka oqo me solia e dua na vuna me kakua kina ni dua na icurucuru lalagabuka, me vaka ni sega ni rauta me vakacavari na veitaqomaki.

E vinaka me da nanuma tiko ni nomu veiqaravi ena initaneti e sega ni vakarautaka e dua na mataqali icurucuru lalagabuka, me laurai kina ni sa tiko vei iko na parokaramu dodonu mo taqomaki iko kina.

 Mataqali icurucuru lalagabuka (firewalls)

iCurucuru lalagabuka yadudua

Na icurucuru vakatamata yadua e dodonu me vakaduri ena komupiuta yadua e semati ki na initaneti kei na raici tiko (kei na buloko, ena veivanua e gadrevi kina) na gaunisala ni initaneti. Ena so na gauna era dau kilai talega me ‘firewalls ni initaneti’ se ‘delanidesi firewalls’.

Na Windows icurucuru vaka e sa dua na icurucuru lalagabuka ni tamata yadua. E galala, ka okati kina na ivakarau ni kena cicivaki na Windows. Ena Windows 8, Windows 7 kei na Vista, na icurucuru lalagabuka me cakacaka me bulabula, mo kakua kina ni leqataka na veivakarautaki.

Kevaka o gadreva, e rawa ni o sosomitaka na icurucuru lalagabuka ni Windows kei na dua tale na icurucuru lalagabuka ni nomu digidigi, oka kina na kena e salavata kei na dua na pakete ni itataqomaki ena initaneti, se standalone icurucuru lalagabuka ka rawa ni lavetaki mai ena initaneti, eso vei ira era galala mai na veiqaravi.

Misini ni cakacaka ni icurucuru lalagabuka (firewalls)

Na bisinisi vakarauta kei na bisinisi lelevu ena gadrevi kina e dua na misini ni icurucuru lalagabuka – me ikuri ni firewalls – vakatau ena configuration ni IT e ganiti ira. Na nomu external e loma se external IT ena rawa ni vakatura na ivurevure veitokoni, ivurevure, vakatikora ka configure taka na kena e veiganiti duadua ki na nomu gagadre ni bisinisi.

Raica ke sa switched on tiko na nomu katuba icurucuru lalagabuka

Ena Windows 8 kei na Windows 7, lako ki na lewai ni mata veivosaki, digitaka na ivakarau kei na veitaqomaki, qai digitaka na Windows icurucuru lalagabuka. Sa dau vakaraitaki na icurucuru lalagabuka ni katuba ena loma ni itikotiko se cakacaka (vakaitaukei) veitaratara.

Ena Windows Vista, lako ki na qarauni ni mata veivosaki, digitaka na veitaqomaki, qai digitaka na Windows icurucuru lalagabuka. Sa vakaraitaki mai na icurucuru lalagabuka ni katuba.

Ena Windows XP, gole ki na qarauni ni mata veivosaki, digitaka na vale ni veitaqomaki. Sa vakaraitaki mai na icurucuru lalagabuka ni katuba.