iLavo Vakadewataki

Na Dredre Namaki

Ni ko sa raica mai na mataveilawa oqo, sa levu sara na itavi qaravi e rawa ni o vakayacora ena initaneti, ka sega kina na veikauwaitaki, e rawa ni vakailoataki taqomaki ena dau lawaki. Ena rawa ni yaco na veilawakitaki ni ra saga mera volia se volitaka na iyaya se veiqaravi, se e rawa ni ra qito ena nomu nanuma taumada me vaka na gagadre me levu na ilavo, se vaqara na veidomoni. E tiko vei keda na tabana matailalai ni sala me da raica ka levea kina na veilawakitaki, ia oqo eso vei ira na kena e levu cake ka rawa me ra dau vakayagataka na dau lawaki mera vakacacana ka butako ilavo kina mai vei iko.

• iCurucuru ni ilavo/saumi taumada ka lako mai vua na dau lawaki me vaka na mata mai na kabani vakamatavulo ni dinau, vakayagataka na ivolatukutuku ni ka via rairai dina, imeli, kei na mataveilawa me laurai kina na dodonu ka sauma na ilavo ni bera na dinau, ka sega ni qai yaco rawa.
• Veilawakitaki votavota vakawa, ni dau lawaki e sasaga me vauci iko ena yalayala ni bisini se isolisoli mai vei ira na qase ka me veisau kei na dua na icurucuru.
• Na volivoli vuni veilawakitaki, ka soli vei iko edua na cheque ka tukuna mo vakayagataka na ilavo me ‘vakadikevi’ kina e dua na ilavo sa vakau oti. Na bounces ni cheque ka sa nomu itavi mo sauma na ilavo ki na baqe.
• Na veilawakitaki Overpayment, na vanua e vakauta kina vei iko e dua na ‘dauvolivoli’ ,e vakauta yani vei iko na dauvolivolitaki, e dua na cheque ka tiko kina e dua na ilavo e cecere cake mai na isau sa vakadonui, kei na dua na ivakamacala me baleta na overpayment kei na kerekere me vakauta lesu tale na ilavo ka sa sivia toka.
• Na cakacaka veilawakitaki, na vanua o solia kina na ‘cakacaka’ se cakacaka mai na vuvale ka vaka e vinaka cake sara. O sa vakauti yani e dua na cheque ni rairai dina sauma na veika e sa vakayagataki ka kerei mo vakauta lesu tale na ilavo, se kerea mo sauma e liu na ilavo ni tauri tamata cakacaka (recruitment) se na jeke ni cakacaka taumada.
• Lottery se icovi veilawakitaki, na vanua o sa veitaratara kina ka tukuna vei iko ni o gadreva mo vakauta e dua na ilavo me saumi kina na ilavo se ivakacavacava me rawa kina ni o taura na nomu winnings – se na vanua o ciqoma kina e dua na cheque se na ota ni ilavo ena nomu veidusimaki mo vakacuruma kina na ilavo, ka qai vakauta sara vakatotolo e dua na iwase, me sauma talega na kena cakacakataki se isau ni ivakacavacava.
• Rede iyau qaqa veilawakitaki, na vanua o lawakicataki kina mo vakauta na ilavo mo ubia kina na ilavo eso kei na vakacuru ilavo me baleta e dua na iyau qaqa o gadreva mo redetaki kina, se na vanua me vaka e dua na landlord o sa vakau yani kina ki na cheque vakamatavulo me baleta na vakacuru ilavo, sa na bokoca o koya e cakava ka vakauta lesu ka vakacuru ilavo lesu vua na ‘tenant’ namaki.
• Na veilawakitaki ni lori, na vanua o lawakicataki kina mo vakauta na ilavo me vaka e dua na motoka o gadreva mo volia – se me sauma na ‘ilavo ni vakauyaya’ – se na vanua me vaka e dua na seller o sa vakauta kina e dua na cheque vakamatavulo me baleta na vakacuruilavo, na kena vakayacori na bokoci ka vakauta lesu na vakacuru ilavo ki na kena e namaki.
• iVakadinadina ni sausaumi scam, na vanua o kerei kina ena dua na landlord namaki se dauvolitaki motoka mo vakauta kina na ilavo vua e dua na lewe ni matavuvale/itokani me ivakadinadina ni sa veirauti na ilavo o ya mo laki redetaka kina e dua na itikotiko se volia e dua na motoka. Era na kerea mo vakauta vei ira e dua na ilavelave ni nomu fomu ni curu me ivakadinadina, ka ra na qai kumuna vata na ilavo me ra vakayagataka kina e dua na ID IVAKADINADINA vakamatavulo ena yaca ni koya e taura mai.
• Na leqa tubukoso/tubudra veilawakitaki, na vanua e kaya na dau lawaki ni tauvimate, se me buturaki vakaca se cala nona vesu ka sa vakatotolo ena kena gadrevi na ilavo, se vakalecaleca ni dua vei ira na makubudra na tamata qase cake, ena nodra gadreva na ilavo.
• Ena initaneti vakaraitaki veilawakitaki, ni ko sa vakamoce rawa ena dua na iyaya ka tukuni vei ira ni seller e ciqoma walega na sausaumi ena kena vakayagataki ga na ilavo mai na dua na yaca ni buli lawakitaki, ka dau vakayagataki ena ‘seller’ mo bulia kina e dua na ivakatakilakila lasu me kelia kina na ilavo. Vakatalega kina o na sega beka ni rawata na iyaya ia o na veitaratara mai vua e dua e solia vei iko e dua na ka vakaoqo ka kerea me vakadewataka na ilavo, me baleta na ka e vakadinadinataki me baleta na iyaya sega ni tiko.
• Veidomoni, veigadivi se veimaliwai veilawakitaki, ni ko cakava e dua na isema ena initaneti vata kei na dua e dau lawaki ka vakacalai iko ki na boko ilavo me tara e dua na leqa tubukoso se dua na veisiko me sotavi kina e dua na tamata.

Vakayagataki ni veiqaravi ni vakau ilavo.

• Kakua ni vakauta na ilavo me saumi kina na ‘ivakacavacava’ se ‘ isau ni kena cakacakataki na lottery se icovi winnings.
• Kakua ni vakayagataka e dua na taro me ikuri ni ivakarau ni tataqomaki me taqomaki kina na nomu veivoli.
• Kakua ni vakarautaka na nomu itukutuku ni baqe vei ira na tamata se bisinisi o sega ni kila.
• Kakua ni vakauta rawa tu yani na ilavo mo taura kina e dua na kadi ni dinau se dinau.
• Kakua ni vakauta na ilavo me rawa ni saumi kina e dua na itaukei ni cakacaka.
• Kakua ni vakauta rawa na ilavo me rawa ni o vakacuruma kina e dua na mataqali vakacuruilavo se isau ni volivolitaki se volia se dua na motoka
• Kakua ni vakauta rawa na ilavo me saumi kina e dua na mataqali vakacuruilavo se isau me baleta na rede ni dua na iyau qaqa.
• Kakua ni vakauta na ilavo me baleta e dua na ituvaki ni leqa tubukoso ka sega ni sa dua na leqa tubukoso dina.
• Kakua ni vakauta na ilavo mai na dua na cheque ena nomu akaude me yacova ni sa matata — ka rawa ni taura na e vica na macawa.
• Kakua ni vakauta e dua na ilavo me baleta na volivoli ena initaneti.
• Kakua ni dolava e dua na semati mai (attachment), se kiliki ena dua na isema, e dua na imeli vakidacalataki ka kaya me tiko mai na dua na veiqaravi ni veisau ilavo.

Kevaka o a coko e dua na scam

Qirita vakatotolo na mata ni vanua ni veiqaravi ni ilavo. Kevaka o sa vakauta na ilavo ia era se bera ni saumi ki na iciqociqo, sa na rawa ni o tarova na na veivoli.

iKuri ni ivakamacala

Raica na Western Union ena ivakasala saumi ni veitaqomaki ni nodra duavata na tiko

Raica na Monegram ivakasala saumi ni veitaqomaki