Mo nanuma tiko, ni iyaya ni vakatulewa ni itubutubu e tiko ga me veivuke, ka sega ni isau ni taro ni tataqomaki. E sega talega ni dua na ‘dau vakatawa gone (babysitter)ena initaneti’ … o se gadreva tikoga mo kila na ka e cakava tiko na luvemu ena initaneti.
Oqo na veimataqali qaqarauni duidui e rawa ni o biuta:
Nodra Vakatulewa na iTubutubu ena Nomu Komupiuta se Talevoni Veikauyaki
E voleka ni sega ni cala, na komupiuta kei na misini lalai veikauyaki ka ra volitaki ena kena vakayagataki vei ira na lewe ni veivanua era vakaiyaragitaki ena ivakatagedegede kei na i kena ivakarau vei iko, me vaka e dua na itubutubu, mo tarova kina na veika o sega ni vinakata vei na luvemu (se vua e dua tale na lewe ni akaude) me rawa ni curuma. Na iyaya ni cakacaka oqo e rawa ni laurai ga ena sikirini lewai ni komupiuta se so tale na misini lalai ni cakacaka. Kevaka e vakatitiqataki na iwalewale ni kena rawati ka tuvanaki na veika oqo, raica na veivuke ena Initaneti se taroga na nomu dauvolitaki yaya(retailer).
Nodra Vakatulewa na iTubutubu ena Nomu Komupiuta mo volivoli se Lavelavetaki (download)
E tiko e dua na iwiliwili levu ni duidui brands kei na mataqali Parokaramu ni vakatulewa ni tubutubu ena initaneti me baleta na komupiuta kei na misini lalai veikauyaki. Digitaka e dua na vendor levu ka kilai vinaka e vuravura raraba, ka wilika na railesu kei na vakatutu.
Sa vakakina, na nodra tarovi tani mai na veika vakasisila mevaka na iyaloyalo vakasisila, kei na valavala kaukauwa me muduki tani kina na nona rawa ni raica na luvemu. Eso e rawa mo ni tuva e vica na itukutuku me baleta ira na luvemu era duidui yabaki ni bula ka ra na raica na komupiuta se so tale na iyaya.
Ena so na gauna, na itatarovi oqo e rawa ni sivia se lailai na veika e tarova, me kakua kina ni rawa vua na luvemu me raica eso na tikina tawa cala, se ena so na gauna ena rawa me ra raica na tabana e sega ni veiganiti kei na nodra yabaki ni bula. E vuqa era na laiva mo ni sogota se dolava na tikina me solia vei kemuni eso tale na lewa.
Eso na parokaramu ni vakatulewa ni itubutubu era na rawa ni raica na itavi qaravi ena initaneti nei luvemu, mo raica kina na mataveilawa cava era sa sarava tiko kei na balavu ni gauna era tiko kina ena initaneti. Eso e solia talega vei iko na ripote ni nona itavi qaravi ni vakasaqaqara veimaliwai na luvemu.
Eso na parokaramu e rawa kina vei iko mo tuvanaka na gauna me iyalayala ni itavi qaravi ena initaneti ni luvemu me tarovi na curu kina initaneti, se ki na so na mataveilawa ena so na gauna ena dua na siga. E rawa ni o tabonaka na veikilai ni veimaliwai kei na vanua ni veivakamarautaki ena gauna e nakita tiko kina na luvemu me cakava na nona cakacaka e vale.
E rawa ni o raica na parokaramu ni initaneti ena dua ga na gauna mo veisautaka kina na itatarovi me dolava se sogota na vanua na veika ni sa qase cake na luvemu. Me vaka ena parokaramu ni komupiuta kece sara, sa ka bibi me da vakayacora na veika me vakavoutaki kina ena kena gauna.
Ni Dauveiqaravi Vakatulewa ni itubutubu ena initaneti (Internet Service Provider Parental Controls- ISPs)
E vuqa na dauveiqaravi ena initaneti (ISPs) e vakarautaka talega na nodra lewa na itubutubu na parokaramu, me vaka na parokaramu ni komupiuta o volia, e rawa ni sogota na veika vakarerevaki na lewena. O ira na kasitama eso na ISPs e rawa ni ra curuma na vanua oqo na galala ni veiqaravi.
Eso na vanua ni veitaratara veikauyaki e vakarautaka talega na nodra lewa na itubutubu ena initaneti me ra soli wale. Vei ira eso, oqo e sa tuvanaki tu ena sega ni caka. Kevaka o sega ni vakadeitaka ni yaco oqo, se dua tale na nomu taro se kauwai, veitaratara ki na nomu daunimisini veikauyaki mo tiko ena yasana taqomaki.
Na misini lalai tale eso ni initaneti me vaka na qito consoles e dau vakaraitaki kina na parokaramu ni lewai ni itubutubu me vaka e dua na itubutubu, sa rawa mo ni vakaduria ka vakayagataka.
Na sala ni retioyaloyalo’ ena gadrevi kina na veiqaravi e qarava na loka ni itubutubu me vukei iko mo taqomaka na luvemu mai na sarava na parokaramu ka ra veidabui tu ka sega ni veiganiti ena nodra yabaki ni bula.