Na Dredre Namaki
Na nomu komupiuta e rawa ni tiko kina na ransomware me vaka na CryptoLocker se WannaCry ni o sega tiko ni kila.
- Dolava e dua na semati malicious ena imeli.
- Kiliki ena dua na isema malicious ena dua na imeli, itukutuku ni veikilai, vanua ni veikilai raraba se mataveilawa tale eso.
- Sikova e dua na mataveilawa ca-ka vakavuqa ni oqo e dua na ituvaki vakasisila.
- Na file vakacacani dola mai na files ni mataveilawa ka tiko ena kabani (me kena ivakaraitaki e dua na Hightail ka vakatokai taumada me YouSendIt, kei Dropbox).
- Dolava na macros ena kena vakayagataki na itukutuku (word processing, spreadsheets kei na so tale).
- Sema ki na USB ca e semati kina na misini lalai eso (eg memory sticks, external hard drives, MP3 player).
- Vakacuruma na CD/DVD ki na nomu komupiuta.
Levea na Ransomware
- Kakua ni sauma, se kiliki ena isema e tiko kina, macala se spam imeli mai vei ira na kabani se tamata o sega ni kila.
- Sikova ga na mataveilawa o kila e dodonu.
- Dau vakacuruma na veika me vakadodonutaki ena initaneti kei na apps-oka kina na ivakarau ni veiqaravi ena kena gauna totolo duadua.
- Raica me mana ka vakavoui na antivirus/antispyware kei na icurucuru lalagabuka (firewall) ni bera ni ko lako ena initaneti
- Dau lesu tale ki na nomu itukutuku taucoko, oka kina e dua na misini ni USB ka semati ki na vakayawa mai na nomu komupiuta. Oqo e baleta ni so na ransomware e rawa talega ni infect taka na nomu mamaroroi ena O.
Kevaka e tiko na ransomware ena nomu komupiuta
- Me kilai ka kau laivi na ransomware kei na parokaramu tale eso ni malicious e rawa ni vakacurumi ena nomu komupiuta, cicivaka e dua na ivakarau taucoko ni kena dikevi e dua na veivakavoutaki ni kena tataqomaki me kena iwali.
- Kevaka sa lokataki tu na nomu komupiuta ena ransomware, vakasaqara na ivakasala cecere mai na dua na ivurevure nuitaki.
- Mo nanuma tiko ni gauna mada ga e saumi kina e dua na ivoli, na dau basu lawa e sega ni dau dolava na files
Kevaka o sa sauma na files me sa dola
Tukuna na veika e yaco vei ira na ovisa