The Dredre Namaki
- Ni lawakitaki na itukutuku ni tamata yadua me baleta na kena saumi e dua na meli livaliva, tukutuku vakacurumi, ivola se qiri.
- Butako se curu ki na veika vakapepa (me kena ivakaraitaki, itukutuku ni baqe, saumi ni veiqaravi, lesu mai ni ivakacavacava, pasipote/laiseni ni draiva).
- Wasei ni itukutuku vakaitaukei vata kei na matavuvale, itokani se tamata era kauti iko ki na nodra yalodei.
- ‘Vakaseua na tabana’ – era raica ulabaleta na tabamu na tamata ena nomu kompiuta se talevoni /tebeleti, se ena ATM
Na ivakatakilakila
- Sega ni ciqoma na bili se so tale na ivola – tukuna tiko ni dua na lawakica e solia e dua tale na itikotiko me veisau kei na nomu.
- Ciqoma na kadi ni dinau ko a sega ni kerea.
- Tarovi ni dinau ka sega na kena ivakamacala vinaka.
- Na ciqomi ni kaci mai na vei ira na soqona na isau ni dinau se na kabani me baleta na veika ko se bera ni volia.
- Na sausaumi sega ni macala ena nomu itukutuku ni dinau.
- Ko se qai vakayalia walega oqo se sa butakoci na itukutuku bibi me vakataka na nomu pasipote se nomu laiseni ni draiva
- Ni ko volivoli se volivolitaki, ko taura na kudru baleta na veika e sega ni saumi se sega ni yaco mai ko sega ni kila.
- Ko na raica na veika e volai tu ena nomu baqe, na kadi ni dinau se sitoa ni iyaya ka sega ni otataki.
- E sega ni rawa ni ko curu ki na nomu akaude ni dua sa vakayagataka na nomu vosanicuru (baleta ni dua sa curu butako ena yacamu ka veisautaka).
Tarovi ni Vanua
- Kakua ni wasea na itukutuku ni akaude vei ira na itokani, matavuvale se so tale na tamata.
- Vakadeitaka ni sa dau mana ka vakavoui na antivirus/antispyware ni komipiuta.
- Kevaka e rawa, vakarautaka na paperless ni bili kei na itukutuku.
- Maroroya na itukutuku ririkotaki ena faile, ka basuraki ira o sega ni gadreva – e vinaka cake ena dua na shredder.
- Kakua ni vakaraitaka na itukutuku ni tamata yadua me baleta na imeli, text, ivola se talevoni vakavo kevaka o sa vakadeitaka ni sa tiko na kerekere mai na dua na ivurevure ni bona fide.
- Dau qarauna na tamata era raica tiko na tabana ni ko vakacuruma na itukutuku vakaitaukei ena dua na komupiuta, talevoni veikauyaki/tebeleti se ATM.
Na cava mo na cakava ke sa butakoci na nomu ivakatakilakila
- Cakacaka vakatotolo me rawa ni lailai ga na revurevu ni butako.
- Veitaratara ki na dua na mataveilawa e tarai ira ka vakasalataki ira me baleta na leqa.
- Kevaka e rawa, mo curu yani ka veisautaka na nomu vosanicuru ena gauna vata ga ko vakayagataka kina e dua na vosanicuru kaukauwa.
- Kevaka ko sega ni rawa ni curu kina, veitaratara ki na Tabacakacaka ni veitokoni ni mataveilawa me baleta na ikuri ni ivakasala.
- Taroga na nomu baqe, soqosoqo ni tara vale se na kabani ni kadi ni dinau me baleta na ivakasala (me vaka beka oqo, ena tarovi ni veivoli ni akaude kei na rawati ni kadi vou, vosanicuru kei na PINs). E vuqa era na sauma lesu na levu taucoko ni ilavo ko a vakayalia kevaka o sega ni malumalumu kina ena so na sala.
- Veisautaka na nomu vosanicuru ena mataveilawa tale eso me vaka era a vakailoataka talega.
- Kevaka e gadrevi e dua na taro vuni ena mataveilawa, veisautaka kevaka e rawa ni ko levea na veika e yaco.
- Raica na nomu itukutuku vakai iko tale eso, me vaka na vosa, mo vakadeitaka ni se dodonu tikoga.
- Raica na veiqaravi tale eso, na iyaya ni volitaki se iyaya e voli ena yacamu ko se bera ni kila na kena caka ka me boko.
- Ripotetaka na ka kece eyali se ivola itukutuku ni butakoci (pasipote, laiseni ni draiva, kadi ni dinau, chequebooks, kei na so tale) ena kena gauna totolo duadua e rawa vei ira era solia mai.
- Kakua ni dau vakayagataka vakailoa na PIN.
- Raica vata kei na dua na tabana ni idusidusi ni dinau me baleta e dua na itukutuku matalia, kei na ivakasala.
- Raica ke sa vagolei na imeli ka lawakicataki kina nomu itikotiko.