English

Vakau iLavo

E tiko e dua na iwiliwili levu cake ni veiqaravi ka na rawa kina vei iko mo vakauta na ilavo vei ira na tamata era vakayagataka tiko na nomu naba ni talevoni veikauyaki – ka sega ni gadrevi mo veisautaka na veika matailalai ni akaude ni baqe.

E dina ga ni sa vakarautaki tu na app me vakau kina na ilavo ena talevoni, e dua e tiko vua e dua na naba ni talevoni veikauyaki e rawa ni rejisita me ciqoma na ilavo ena veiqaravi oqo. Na veidusimaki ni kena vakayagataki na mataqali veiqaravi vakaoqori e dau vakayacori ena itukutuku vakacurumi.

Na Dredre Namaki

  • Vakau ilavo ki na naba ni talevoni cala (kena ivakaraitaki, ni ko sa vakacuruma na naba cala).
  • Phishing imeli se na itukutuku vakacurumi ka lako mai na nomu veiqaravi vakailavo veikauyaki, ia na kena dina ena vakauti iko ki na dua na mataveilawa ni vakailawaki se tukuna vei iko mo vakauta na ilavo ki na dua na naba ni talevoni veikauyaki.

Vakau ilavo taqomaki

Na veiqaravi vakai koya e sa taqomaki tu me vaka e dua tale na veiqaravi ena initaneti, ka taqomaki mai na lima- walu na matanivika passcode ena app.

Sa vakaturi mo dikeva na qaqarauni ni veitaqomaki oqo:

  • Vakadeitaka ni nomu passcode ni app e sega ni kilai rawarawa, kakua ni vakayagataka na siganisucu kei na yabaki ni vakananumi , cabe cake se siro mai na naba (me vakataka na 54321 se 12345), naba e tabaki (me vaka na 11111) se na kena ivakarau rawarawa ni kilai vakaitovo (me vaka na 14789).
  • Kakua ni maroroya na nomu passcode ena nomu talevoni veikauyaki, ena nomu veitaratara sara mada ga.
  • Taqomaka nomu talevoni veikauyaki ena dua na ivakatakilakila taqomaki ni kena dolavi (dua na PIN).
  • E vakaruataki na nomu jeke ni ko sa vakacuruma na naba dodonu ni talevoni ni bera ni o vakadeitaka e dua na toso ni ilavo.
  • Dau qarauna mo kakua ni biuta vakaca na nomu talevoni. Sa ka bibi talega na veitaqomaki vakayago.
  • Mo qarauna na apps lasutaki mai na veivanua sega ni kilai ka veilecayaki.
  • Mo kila tiko ni sa rawa vei daulawaki me tovolea ka vakauta na phishing itukutuku.
  • Kevaka e sa yali na nomu talevoni se butakoci mo tukuna ena gauna totolo duadua kina baqe.
  • Vakadeitaka ni dua na isema ni veitaratara raraba se vakaitaukei o vakayagataka tiko e taqomaki tu ni bera ni rejisita se vakayagataka na veiqaravi.
  • Mo qarauna o cei e vakararai tiko mai na daku ni tabamu ni ko rejisita ki na veiqaravi – se vakauta se ciqoma na ilavo.
  • Nanuma mo sogota ena gauna o sa vakayagataka oti kina na app.
  • Ia na levu ga ni ilavo o sa cakava tiko e sa soko tiko, maroroya tiko e dua na tally ni iwiliwili taucoko me vakadeitaka ni ko sa tiko ga ena loma ni nomu yalayala.

Vakamacala ni veivosa

A Glossary of terms used in this article:

Na naba ni iVakadinadina Yadua (Personal Identification Number)

Na Naba ni iVakadinadina Yadua.

Phishing

Na sasaga ni butako ni dau basu lawa ena vakauti ira na vakayagataka e dua na mataveilawa lasutaki ena vakanuinui ni ra na vakaraitaka na itukutuku vakaitaukei me vaka na yaca vakayagataki se vosanicuru.