Na Dredre Namaki

Na lasutaki buli cakacaka tabaki e vagolei ki na ilawaki se butakoci ni ivakatakilakila.
iMeli livaliva lawaki me sikovi na mataveilawa ni vuniwai ka me rawa ni toboki na nomu veika vakaitaukei.
Na Ioloma soli wale ni talevoni veilawakitaki uqeti ira na tamata mera vakabauta ni sa dua na veivakatarogi ni vaqara cakacaka.
Veilasutaki ni cakacaka ena veidabui e vale ka sega ni saumi lesu kina na nomu cakacaka, se na vakayagataki ilavo me vaka na vakau imeli, na qiri kei na talevoni.
Na lawaki me saumi ilavo e liu me isau ni kena rawati na cakacaka.
Na lawaki ni kena saumi na ilavo e liu me baleta na ovisa se so tale na tabana ni tataqomaki ka sega ni dina.
Na lawaki ni volai vakaleleka ni itukutuku vakaitaukei mai na vanua ko kerei kina mo sauma na vakavinakataki cake ni nomu ivola vakaitaukei me rawa ni ko rawata e dua na cakacaka.
Sega ni vakila na nomu sa basu lawa tiko.
Vakaraitaki na itukutuku ni tamata yadua se veika vakailavo ena initaneti ena fomu ni ivola kerekere kei na itukutuku lalai vakaitaukei.
Vakaraitaki ni itukutuku vakaitaukei se itukutuku vakailavo ena nomu ivola vakaleleka ni itukutuku vakaitaukei.
Lawakitaki ka voroki na curumi ni nomu akaude.
Sega ni kila ni vakaraitaka nomu itaukei ni cakacaka ena gauna oqo ni ko vaqara tiko e dua na cakacaka vou.
Na nomu taqomaki sa veisolitaki vakailoa ena lawaki vei ira na itaukei ni cakacaka.
Dola tu kina virusi kei na spyware.

Vola yaca ni vanua taqomaki ni vaqara cakacaka

Ena gauna e vakaivolataki kina ena dua na vanua ni cakacaka, me vakadeitaki taumada ni sa dina ka tiko na vanua e vakaitikotiko kina kei na naba ni talevoni tudei.
E vuqa na vanua ni cakacaka e solia na galala baleta na nomu maroroya na nomu ‘itukutuku ni maroroi’ ‘itukutuku raraba’, se ‘vakaitaukei’ (sega ni raici rawarawa). Na vanua dina ena vakamacalataka na duidui, ka dodonu mo digitaka na digidigi e veiganiti kei iko.
Kakua ni vakaraitaka na itukutuku vakaitaukei me vaka na nomu naba ni inisua ni National, naba ni laiseni ni draiva, itukutuku ni Akaude ni baqe, itukutuku ni kadi ni sausaumi, naba ni pasipote se tikini siga ni sucu.
Digitaka ka vakayagataka e dua na vosanicuru veitaqomaki ka kakua ni vakatakila vua e dua.

Taqomaki na Vola vakaleleka ni itukutuku Vakaitaukei

Kakua ni vakaraitaka na itukutuku vakaitaukei me vaka na nomu naba ni inisua ni National, naba ni laiseni ni draiva, itukutuku ni Akaude ni baqe, itukutuku ni kadi ni sausaumi, naba ni pasipote se tikini siga ni sucu.

Levea na ilavo vakau vakavuni

Eso na itavi qaravi ena vakau vakavuni ni ilavo era vakayacori ena dau veivakalialiai ena kena vakayagataki na nodra Akaude ni baqe na tamata me ra tosoya na ilavo butakoci. Kakua ni vakaraitaka na itukutuku matailalai ni akaude ni baqe me yacova ni ko sa rawata vakavinaka na nomu ivola kerekere, ka sa vakacegu ni sa dodonu na nomu itaukei ni cakacaka.

Levea na Veilawakitaki

Kevaka o ciqoma e dua na meli livaliva ka lavaki mo lako vua e dua na itaukei ni cakacaka ka sa raica na nomu ivola vakaleleka ni tukutuku vakaitaukei ena vanua ni cakacaka, qarauna ni ko caliditaka na isema ka vakadeitaka ni ra na gole ki na dua na cakacaka dina ena mataveilawa.

Na iVakarau ni Cakacaka e Vale

Na cakacaka e vale sa dua na sala rawarawa vei ira na lawakica. Me qarauna na vakasinaiti ni waqanivola, cakacaka ni vakasoqoni kei na bili ni vakavuniwai se na kena cakacakataki na veika ko taura. Na dina ni cakacaka e vale e dodonu me tu vakarau ko taukei ni cakacaka me sauma e vica na taro me baleta na nodra parokaramu. Oqo eso na taro me tarogi:

Na cakacaka cava mo na vakayacora (kerea na itaukei ni cakacaka me vola na veikalawa yadua ni cakacaka).
Kevaka ko na saumi ena dua na isau, se na kemu isau e soli ga kina na i vakayaga kina ilesilesi.
Ko cei ko na mai saumi kina.
Ena gauna cava ko na ciqoma kina na imatai ni nomu sausaumi.

iTukutuku Tale Eso

Vakadeitaka ni sa dina na itaukei ni cakacaka ni bera na veivakatarogi, me vakadeitaki kina ni sega ni vakayavalata na nomu taqomaki.
Mo qarauna na iwalewale ni cakacaka ena vanua ni vakau itukutuku raraba e tiko kina e dua na nomu itukutuku vakaitaukei.
Raica me mana ka vakavoui na antivirus/antispyware ni parokaramu kei na icurucuru vaka ni bera ni ko lako ena initaneti.
Raica na mataveilawa ni UK SAFERjobs (www.safer-jobs.com) na ivakasala tale eso me baleta na kena taqomaki na vaqara cakacaka.

Vaqara Cakacaka