Veidomoni Taqomaki ena Initaneti

E lewe levu na tamata era vakayagataka na vanua ni veigadivi oqo ena yalo dina ka dina na itukutuku era vakarautaka kei na vuna me ra semati kina. Ia, eso e veicalati, ka dodonu mo kila na sala mo maroroi iko kina kei na nomu akaude ni baqe kei na nomu ilavo maroroi ena nodra sotavi na tamata ena initaneti.

Na Dredre Namaki

•  Na nomu tataqomaki ni ko sotava vakatamata e dua ko dau sota ena initaneti.
• Na veivakamuri kei na veivakasosataki.
• Na ilawaki, nira kerekere na tamata ki na nodra yalo vinaka mo vukei ira mai ena nodra ‘ituvaki rarawa’ mera vakauta na ilavo.
• Era lasutaka na tamata me vaka e dua e sega ni ko ira dina.
• iMeli livaliva lasutaki, ni volitaka se lawakitaki, vakabibi na veidomoni ilawaki.
• Na mataveilawa ni vosa veivakarerei, na vanua e cakacaka kina na lawakica me katona na i itukutuku ko cakava e matadra ena mataveilawa qai vakayagataka na katokatoni me sala ni rawa ilavo.
•  iMeli livaliva lawakica me kaya mai e dua na vanua ni veigadivi ena Initaneti ka vakayaloqaqataki iko mo vakaraitaka na itukutuku ni tamata yadua.
• Na lawaki ni mataveilawa ka kaya ni vanua dina ni veigadivi
• Na butakoci ni nomu ilavo kevaka ko sega ni vakayagataka e dua na isema taqomaki ni ko sausaumi tiko.
• Vakayagataka eso na vanua lawaki ni veigadivi e:
  • biuta na ‘veilasutaki’ se itukutuku vakamatavulo ena vanua ko nanuma ni ko sotava kina e dua na tamata ia e cakacaka dina ena vanua mo na dau lokuyara tu kina … ka sauma na ilavo.
  • Kakua ni vakauta na nomu veitaratara kei na itukutuku ena gauna ga ko sauma kina na icurucuru mo ciqoma.

Vakamuria na ivakasala oqo mo taqomaki kina ena veidomoni ena initaneti

Tauyavutaka na nomu itukutuku ni veidomoni ena initaneti: taqomaka na kemu ivakatakilakila kei na nomu itukutuku ni tamata yadua

Tawakilai

• Digitaka e dua na yaca vakayagataki ka sega ni vakatarai ira kece na tamata era kilai iko. Kakua ni okata na i karua ni yacamu se dua tale na itukutuku me vaka na nomu vanua ni cakacaka ena nomu itukutuku se na imatai ni gauna mo veitaratara kina.
• Nanuma tiko ni dolavi ni veikilai raraba, yaca vakayagataki veisagai se e rawa ni dreta na vakasama cala.
• Maroroya na veitaratara vakaitaukei. Mo vakatulewa tikoga ni sa yaco mai na sala kei na gauna mo wasea kina na itukutuku. Kakua ni solia na nomu itukutuku ni veitaratara me vaka na nomu imeli livaliva, itikotiko ni nomu vale, se talevoni ena nomu itukutuku ni veitaratara taumada. Taura vakamalua na veika ka ia wasea ga na itukutuku ni ko lomavinaka kina. E sega ni rawa me tauri lesu tale na itukutuku ni ko sa solia yani.
• Kakua ni veitaratara kei na dua e tovolea tiko me vakasaurarataki iko ena nomu itukutuku ni tamata yadua se veika vakailavo se via tovolea tiko me lawakitaki iko mo vakarautaka. Kevaka e yaco oqo veitaratara totolo sara kei na nomu dauveiqaravi ni tabana ni veidomoni me kakua walega ni taqomaki iko ia vei ira tale eso era vakayagataka.

Vosanicuru & Veitaqomaki

• Dau qarauna ni ko sarava na nomu akaude mai na komupiuta raraba se wasei me ra kakua ni raica se vola ko ira na kena vo na nomu vosanicuru se itukutuku ni tamata yadua.
• Dau qarauna na dola ni imeli livaliva ka vakabiri tu yani kina eso na ka mai vua e dua tale ko se qai sotava oti ga.
• Vakadeitaka ni ko maroroya tiko na nomu parokaramu ni tataqomaki ena initaneti me vakavoutaki.

Semati vata kei ira na tamata vou ena initaneti

Mo kilai ira na tamata, taura nomu gauna ka nuitaka na lomamu. Cakacaka ena qaqarauni ka vulica e levu tale na ka me baleta e dua ni bera ni veitaratara kei koya ena taudaku ni vanua ni veigadivi. Na imeli ni veiqaravi ni veigadivi e rawa na veitalanoa me rawa kina na veikilai kei ira na tamata ena vanua taqomaki garauni /lewai] vinaka. Era cakava me ra taqomaki iko, mo kakua ni rawa ilavo. Vakayagataka na nodra vatavata kei na ikuri ni veitaqomaki e solia. Kevaka me yaco na gauna ko sa lewa kina mo wasea e dua na itikotiko ni meli livaliva tauyavutaki e dua na itikotiko ni imeli livaliva e duidui ka tawakilai.

Taura nomu gauna

• Ena so na gauna ni ko taleitaka e dua, na lomamu e rawa ni veilecayaki ena vakanananu kaukauwa. Qarauna ka taura na nomu gauna ena nomu vosa me baleti iko. E sega ni gadrevi mo solia na nomu italanoa ni bula ena imatai ni gauna ko veitalanoa kina – ka sega ni dodonu. Ena levu sara na gauna mo wasea kina na matailalai ni veika vakaoqo ke sa levu cake na kemu isema.

Me nomu itavi mo ka cakava na nomu vakadidike

• E tiko e dua na iyalayala ki na dua na dauveiqaravi ni veidomoni ena initaneti me raica kina na kedra itukutuku na vakayagataka ka vakadeitaka na itukutuku era vakarautaka. Era sega ni rawa ni cakava e dua na raici ni itukutuku ni basu lawa ni tamata yadua. Ka na rawa ni dua na tamata e rawa ni yaco me leqa ke sega na ivolatukutuku. O koya gona, mo kakua ni cala na lomamu e na veitaqomaki baleta ni ko tiko ena dua na vanua ni veidomoni; cakava na nomu vakadidike mo kila eso tale na ka me baleta e dua ka vakatulewa ni bera ni ko vakatulewataka mo sotavi koya. Raica kevaka e dua na tamata ko taleitaka tiko ena vanua ni veikilai tale eso me vaka na iVolamata, cakava e dua na mataveilawa me laurai kina ke tiko eso tale na itukutuku ni tamata ena initaneti, ia kevaka e rawa ni vakayagataka na iyaloyalo Google mo raica kina na itaba ni itukutuku.

Na kerekere ni ilavo sa nomu cina Damudamu

• Na cava na vuna e gadreva kina e dua me dinau mai vua e dua ka se bera vakadua ni sotava, se qai sotavi walega? E sega ni dua na vuna me tarogi kina vei iko na veika baleta nomui ilavo se nomu itukutuku vakailavo, se cava ga na italanoa e rarawa se na tagi era solia. Dau maroroya tu ga na nomu itukutuku ni baqe kei na nomu akaude. Tarova vakatotolo na veitaratara ka ripotetaka na ka e baleta na vanua ni veidomoni.

Ripotetaka na ivakarau ca se lomalomaruataki

• E sega ni dodonu me dua me tu vua na veivakacacani, kei na veivakarerei ena initaneti mai na kena e dodonu me ra cakava se vosa vua ena dua na itikotiko ni gunu bia se vale ni kana. Nuitaka na nomu vakatulewa e loma ka tarova na nomu veitaratara kei na dua e vakavuna na nomu lomaloma ca se loma dredre. Kakua ni madua ni ripotetaka na leqa me baleta ena tabana ni veiqaravi ni vedomoni. Ko sa vukei ira tiko ka cakava tiko e dua e dau vinakati vei ira na dau vakayagataka na tabana qori.

Taqomaka nomu sota ena matanavotu

Mo vuku ka tataqomaki tiko. Na nomu veidomoni kei na dua na tamata vou e dua na ikalawa taleitaki ena dua na veimaliwai, ia me tomani tikoga na qaqarauni. Kevaka mada ga ko vakila ni ko sa voleka sara vua e dua ena imeli livalivai kei na talevoni, e dodonu mo nanuma tiko ni tamata oqo e dua ga na vulagi vei iko. O koya sa ka bibi kina ni ko sotava e dua, se nomu imatai se ikalima ni veitalanoa, ko na qaqarauni ka vakasamataka na veika oqo ka kakua ni cakava.

1. Tuvalaka. Tukuna. Cakava.

Na nomu veitalanoa. Duavata ena veika kemudrau vinakata mai kina ni bera ni kemudrau sota. Kakua ni vakasaurarataki mo sotava ni bera ni ko vakarau se sivia na gauna ko lomavinaka kina – e dua na imatai ni veitalanoa lekaleka e vinaka.

2. Sota e matanalevu. Tiko e matanalevu.

Na ituvatuva vinaka sai koya meda sota ena vanua matanalevu ka tiko ena vanua raraba. Vakarautaka na nomu sala e kea ka kakua ni vakasaurarataki mo lako ki vale kei nomu veidomoni. Kevaka ko sa vakarau tu mo toki ki na dua na vanua vakaitaukei, raica me tautauvata na nomu nanamaki kei na nomu veidomoni.

3. Mo kila na tamata ko ya, ka sega ga ni itukutuku baleti koya.

Na sala era veimaliwai kina na tamata ena initaneti e sega ni dau tautauvata ga kei na matanavotu. Kakua ni cudru kevaka e yadravi vakalevu cake na nomu veidomoni niko sotavi koya tiko vakatamata se kevaka e sega ni toso totolo na sota ena matanavotu.

4. Sega ni toso vinaka? Solia e dua na nomu ulubale ka biubiu.

Kakua ni yaloca ena nomu vakalekalekataka e dua na veisotari kei nomu veidomoni. Ko na sega ni dinau taka e dua na ka, se cava ga na balavu ni nomu veitalanoa se na cava e vakaturi tiko.

5. Kevaka ko vakacacani se vakaukauwataki me veiyacovi kei nomu veidomoni. Na veivuke e tiko.

Se cava ga na ituvaki, na veiyacovi ka sega niko duavata kina e cala vakalawa. O ira na ovisa kei na veitabana ni Veivukei era sa tu me ra vukei iko ka tokoni iko.

Levea na lawaki ni saumi lavo mai

E ka ni rarawa, ni tamata era sega ni dau vaka tu na kedra I rairai. Na vanua ni veidomoni, na veitaratara ni veimaliwai kei na veiqaravi tale eso ni Initaneti era taleitaka na lawakicataki ni butakoci ni lavo. Na dau butako ilavo lawakica era vinakata e dua na ka ia na dua naka ya – na ilavo. Oqo e vica na ivakaraitaki ni lawakicataki ni butako ilavo kilai levu me raici ka ripotetaki:

1. Tukuna na nomudrau veidomoni- kevaka e dua ko veitaratara tiko ka sa tekivu me tukuna na nona domoni iko ena loma ni dua na macawa (se ena siga se auwa mada ga), mo qarauna. Dodonu mo kila e dua mo na lomani ira. Na itukutuku titobu ni loloma e rawa ni dua e tovolea tiko me rawata na curuma yani na nomu bula, e rawa ni baleta na vuna e cala kece sara. Vakayagataka na vakasama matau ka kakua ni rere mo vosa vua e dua na itokani me solia na ikarua ni vakasala.
2. Kerei ni ilavo. Kerei ni ilavo-e dodonu me qirita na lali ni dua na ka e tiko mai kina na kerekere oya. Na daubutako ilavo lawakica ena raica me rawati na nomu loloma ena italanoa era na tukuna tiko.
3. E dua e solia vei iko na ilavo-ka dau solia laivi na ilavo vei ira na vulagi ena dua na vanua ni veidomoni ena initaneti? Oqo era dau veilawakitaki. Na ka oqo vua e dau tiko vua na bukawaqa dina me veidabui vakatotolo. O koya duadua ga e tovolea tiko me vutuniyau sa ikoya na daubutako ilavo lawakica ka saga me butakoca na nomu itukutuku ni baqe se itukutuku vakailavo tale eso.
4. Veivakarerei kei na i vola ni veivakarerei-oqo na vosa sabalia. Ia eso na daubutako ilavo lawaki era dau tovolea me ra vakarerei ira na tamata me ra kakua ni vakaraitaka na iyaloyalo, vakarautaki ena initaneti se itukutuku era sa cakava oti me ra lako tani mai na Initaneti.

Ivakasala ni levei ni scammers

• Kakua ni sauma e dua na kerekere ni ilavo.
• Kakua ni solia na akaude ni baqe se so tale na itukutuku.
• Qarauna na italanoa ni vakalomalomani koya -e dua e tukuna tiko vei iko na levu ni nodra via sikovi iko ia e gadreva e dua na dinau me saumi kina na tikite/visa. Se italanoa me baleta e dua na lewe ni matavuvale e tauvimate bibi ka gadreva tu na veivuke ni veiqaravi vakavuniwai.
• A yaco talega ena italanoa me baleta vakasakiti ni veika vinaka ena bisinisi dina era tiko kina ka rui totoka me vakabauti – kevaka walega me tiko eso na nodra ilavo e liu …
• Vakaraici ira na itukutuku oqori ka tatara ena loma ni yalodra – na turaga se marama lesu mai na buca ni valu , se ko ira era yada me ra rawata na nomu veivakabauti kei na loloma.
• Kakua ni vakatara na kena toso tiko na gauna me lewa na nomu vakatulewa. Na sobi oqo ni domo e rawa ni taura e dua na gauna me lako mai ena itukutuku, na gauna ko na rairai vinaka cake kina mo nuitaka ka vakamareqeta e dua na veimaliwai vata kei na nomu veitaratara ena initaneti. Oqori e sega ni vakavuna me ra sega ni lasu kina.
• Na noda ivakasala vata ga e lako ki na kerekere totolo – me baleta na ilavo e gadrevi ena Notisi lekaleka. E dua e kerei iko mo vakayagataka e dua na veiqaravi bai me rawa kina na ilavo vei ira e sega ni Vinaka.
• Dau qarauna veimaliwai veiyawaki se ena veimatanitu tani : e rawa ni yaco ia e dua na sala me tekivu kina na boko ni kena tekivu ia mo qarauna ena initaneti.
• Notisi kevaka e dua na veitaratara e vaka na kena tarai se sega ni veisotari : era dau soli na iwiliwili ni tamata mai na nodra veitaratara, ko ira na tamata era sega tu ni kila na veika e yaco tiko ena noda vanua – soqo, na veika tale eso ni draki, ko ira era vinakata se gadreva me ra vakauta na itukutuku ena vica na auwa veicalati
• Dau qrauna kevaka e dua e veilecayaki ena nodra veitaratara me baleta na veika era taleitaka, se me dau tokaruataka na veika se vaka me yali tu na yalona . E rawa ni ra levea na taro se vakaiulubale me baleta na sega ni bose se vosa ena talevoni. Na kedra itukutuku se veitaratara ena rawa talega ni rogorogo na sipeli kei na tuvavosa.
• Kakua ni wasea e dua na iyaloyalo se itukutuku me baleti iko se so tale ka solia na veika me lewai iko kina. Na nomu bula vakaitaukei e dodonu me tiko ga vei iko me yacova ni ko sa kila e dua na tamata vinaka sara ka sa rawa ni tekivu me vakabauti koya ena veika eso.
• Kevaka ko raica e dua e tovolea tiko me vakarerei iko ena ilavo – kakua. Era na lesu tale mai me vakuria. Ripotetaka; veitalia na vakacava ni kena ca se na kena I rairai ena gauna ko ya. E tiko na timi ni ovisa me ra valuta na lawaki ni butako i lavo. Me ra taqomaki iko – kei ira tale eso.
• Kakua ni rere mo kerea e dua na itokani – kevaka ko sa tekivu yalataka mo na veimaliwai ena Initaneti se ena dua na tamata e rawa ni dredre me tiko ga na inakinaki. Kevaka e tekivu mo vakila e dua na leqa ni veitaratara ka vakauasivi kevaka esa tarogi cake na ilavo ko na rawa ni taroga e dua na itokani se dua na wekana kevaka ko sega ni tiko ena dua na vanua ko nanuma ni tiko e dua na ka me ripotetaki ki na veiqaravi ni veidomoni. Kevaka era vakasalataki iko mo lesu tale … vakarorogo vei ira.

Ripotetaki ni kauwai se leqa

Kakua ni nanuma ni ko ira na daubutako ilavo lawakica nira kai tani ka rawa ni ra na tobo ena dua na gauna totolo. Na butako ilavo lawakica e dua na laini ni bisinisi vakasisila, ia e sa dua na bisinisi vei ira. Era vakayavalata na lomamu kei na nomu bula, ena vakaraitaki ni veika malumalumu se gagadre dina. Era tukuna vei ira na tamata na veika era vinakata mera rogoca.

Kevaka ko siqema ni dua e vosa tiko me vaka e dua na daubutako ilavo lawakica, tarova na nomu veitaratara ka ripotetaki koya vakatotolo. E sega ni dodonu mo sa rui lialia se madua ni tukuna e dua. E sega ni dodonu mo madualaka ka tu vakadua.

Na ivalavala kaukauwa se veivakacacani e dodonu me ripotetaki vei ira na nomu ovisa.