Na Dredre Namaki
Na Virasi kei na Raibutako (spyware) e rawa ni valuta na nomu talevoni se tebeleti ena veisala oqo:
- Lavetaki mai na mataveilawa ka sa nakiti se tiko vakacalaka kina e dua se sivia na virasi.
- Lavetaki apps e sa vakaleqai tiko. Oqo e okati kina na apps era sa lavetaki mai na misini lalai se mai na vanua ni maroroi ni ivakarau ni cakacaka, ka vakalevu tiko, na sitoa vakamatavulo ka sa tuvanaki tu me baleta na inaki ni kena veisoliyaki na lawaki ka vakacacana na komupiuta (malware).
- Semata na nomu misini lalai ki na dua na komupiuta, me vaka na kena ivakaraitaki mo vakacuruma kina na veika sa vakavoui, veika eso era saravi kei na ivakatagi.
Na Virasi kei na rai butako (spyware) e rawa ni vakavuna na isau bibi sara e okati kina na:
- Butako ni iVakatakilakila mai na apps e cakacaka vuni tiko e dakuna me butakoca na itukutuku ni tamata yadua era sa maroroi tu ena talevoni.
- iLawaki mai na apps cakacaka tiko e dakuna me butakoca na itukutuku ni tamata yadua ka maroroi tu ena talevoni.
- Talevoni kei na itukutuku vakacurumi vakatikitikitaki ka vakauti mai kina nomu talevoni ka sega ni ko kila.
- Bokoci kei na vakacani ni itukutuku.
- E dua na misini berabera se sega ni vakayagtaki rawa.
- Lutu sobu na bula ni batiri.
Na nomu misini lalai e rawa ni kauta mai e dua na virasi – ka na rawa ni vakadewataka yani ki na misini tale eso (me vaka na komupiuta) ena imeli.
Taqomaka na nomu misini lalai veikauyaki
Na misini lalai ni Apple e sa tara vinaka sara toka na isasabai ni malware, ia sa yaco me dua na takete kilai levu ni dau lawaki, sa kena ibalebale ni dodonu mo vakacuruma na veitaqomaki ni initaneti se mataqali itataqomaki cava ga na nomu misini.
Me baleta na vale ni volavola ni tamata yadua kei na itikotiko e tiko kina e vica na digidigi e rawa ni o taura mo lewa kina na mataqali apps ni taqomaki initaneti me lavetaki. Kena o digitaka, raica me dua na mataqali kilai levu mai na dua na dau volivolitaki rogo levu (mainstream), ka taura na kena vinaka duadua o rawa ni sauma.
Sa ka bibi sara me lavetaki na vakavoui ni apps me baleta na tataqomaki ena gauna ga o vakauqeti kina mo tataqomaki mai na malware vou.
- Dau raica na vanua ni itataqomaki ena nomu misini mo vakadeitaka kina na veitaqomaki e levu cake.
- Me laurai vagauna na mataveilawa ni nomu dauveiqaravi me baleta na kena vakavoui na nomu mataqali talevoni se tebeleti.
- Ni bera ni semati na nomu misini lalai ki na dua na komupiuta, vakadeitaka ni tiko ena nomu komupiuta na antivirus/antispyware kei na icurucuru lalagabuka (firewall) ni cici tiko.
- Ni ko vakarautaka na veiqaravi ni baqe veikauyaki, raica me dua na apps o lavetaka me baleta na inaki e tabaki ena nomu baqe.
- Mo yadrava na sitoa ni vakamatavulo ni lavetaki apps-cakava walega mai na ivurevure kilai.