English

Na icurucuru lalagabuka

Na initaneti sa dua sara ga na isema ni veitaratara raraba, kena ibalebale ni dua na misini lailai semati e rawa ni kunea ka sema ki na dua tale na misini semati. Na icurucuru lalagabuka (Firewall) e dua na itatarovi ena maliwa ni initaneti kei na nomu komupiuta se isema ni veitaratara – taqomaki ni vakaveitalia ni veisiko se lako tani mai na nomu ivakarau.

Na icurucuru lalagabuka e taqomaki kina na nomu isoqosoqo me baleta na:

  • Na dau voroki ni nomu komupiuta se ilawalawa vakacakacaka.
  • Ulo – mataqali virasi e tete mai na misini lalai eso ki na misini ni initaneti.
  • Eso veimaliwai ka tekivutaki mai na vakadewataki ni virasi

Na icurucuru lalagabuka e sega ni cakava:

Na icurucuru lalagabuka e sega ni veirauti kei na kena vakadeitaka na veitaqomaki, ia e vakadeitaka e na imatai ni laini ni itataqomaki. Sa gadrevi talega mo taura na ikalawa tale eso ni veitaqomaki sa tuvai koto ena mataveilawa oqo. Nanuma tiko ni icurucuru lalagabuka e vakarautaka e dua na ka lailai se sega ni taqomaki mai na veika oqo:

  • Ni ko sa vakadonuya oti na komupiuta tale eso mo sema kina ki na nomu.
  • Ni sa vuki, yavala se tu kina e vuqa na cala se dola tu eso na katuba.
  • E vuqa na malware kei na spyware era vakaduri mai.
  • Spam.
  • Na mataqali ilawaki ena initaneti se lewai itavi qaravi.
  • Kevaka e dua na virasi sa bulia e dua na ‘katuba e muri’ mai na icurucuru kama.
  • O ira na tamata era curu rawa tu vakayago ki na nomu komupiuta se ilawalawa vakacakacaka.
  • Na itukutuku e vakaveikilaitaki ki na komupiuta tale eso mai na initaneti, me kena ivakaraitaki ena USB misini semati, CD/DVD kei na so tale.
  • Na sasaga ni oti na kena vakailoataki taqomaki e dua na ilawalawa.
  • Na gaunisala e rairai dodonu.

Ia, e sega ni dua vei ira e cake me kakua ni vakacuruma e dua na icurucuru lalagabuka, me vaka e dodonu mo dau nanuma tiko ni nomu ISP e sega ni vakarautaka e dua na mataqali icurucuru lalagabuka.

Mataqali icurucuru lalagabuka

iCurucuru lalagabuka yadudua

Na icurucuru vakatamata yadua e dodonu me vakaduri ena komupiuta yadua e semati ki na initaneti kei na raica tiko (kei na buloko, ena veivanua e gadrevi kina) na gaunisala ni initaneti. Ena so na gauna era dau kilai talega me ‘Lalagabuka ni initaneti’ se ‘delanidesi lalagabuka’.

Na katuba icurucuru lalagabuka e sa dua na icurucuru lalagabuka vaka tamata yadua. E galala, ka okati kina na ivakarau ni kena cicivaki na Windows. Ena Windows 8, Windows 7 kei na Vista, na icurucuru lalagabuka e veisautaki koya ga me bulabula, o na sega ni leqataka na nona vakavoutaki koya vakai iko.

Kevaka o gadreva, e rawa ni o sosomitaka na icurucuru lalagabuka ni Windows kei na dua tale na icurucuru lalagabuka ni nomu digidigi, okati  kina na kena e salavata kei na dua na pakete ni itataqomaki ena initaneti, se standalone icurucuru lalagabuka ka rawa ni lavetaki mai na initaneti, eso vei ira era galala mai na veiqaravi.

Misini ni icurucuru lalagabuka

Na bisinisi ni ka tiko ena lomadonu kei na bisinisi lelevu e rawa ni gadreva e dua na misini ni icurucuru lalagabuka – me ikuri ni icurucuru lalagabuka ni tamata yadua – vakatau ena tuvanaki ni nomu tuvaki ni IT ni vanua ni cakacaka. Kevaka e vakatitiqa, vakasaqara na ivakasala cecere ena komupiuta kei na tuvanaki ni veika e veiganiti kei na nomu gagadre ni bisinisi.

Raica ke sa switched on tiko na nomu Windows iCurucuru Lalagabuka e dola tiko kei na veitaqomaki ena nomu vanua ni vakatulewa ena komupiuta

 

Vakamacala ni veivosa

A Glossary of terms used in this article:

USB

Basi ni Serial Raraba: e dua na sala ni kena semati na komupiuta kei na misini me vaka ni mamaroroi e taudaku, Vavaniki kei na MP3 ni dauqito.

Spam

Na imeli vakabisinisi sega ni kerei. Kilai talega me vaka na imeli sega ni kilai.

ISP (Internet Service Provider)

Na dau ni veiqaravi ena initaneti: e dua na kabani ka vakarautaka na curu ena initaneti.

iCurucuru Lalagabuka

Na kena vakarautaki na misini lalai se parokaramu ni komupiuta me levei kina na vakaveitalia ni curu ki na dua na komupiuta se ilawalawa vakacakacaka ena initaneti.