English

Wi-Fi

Na veitaratara isema e sa veisautaka sara vakalevu na ivakarau ni noda cakacaka, ruarua ena vale ni volavola, offsite se e vale, kei na gauna cava ga. Na tabana oqo e tiko kina na vale ni ivolavola kei na Wi-Fi veitaratara ka sega ni raraba Wi-Fi/hotspots, ka sa kovuti tu ena veivanua tale eso ena mataveilawa oqo. Na veitaratara isema e dau vakarawarawa vakalevu cake mai na isema wired, me vakayagataki na initaneti, vakauta ka ciqoma na meli livaliva ka ciqoma na veitaratara ni kabani mai na dua na rumu ena vale ka vakakina ena taudaku ni … ka rawa kina vei ira na vulagi me ra vakayacora vakakina.

Na vale ni ivolavola kei na Wi-Fi e vakayagataka na technology vata ga (802.11). E tiko eso na veika e rawa ni yaco, ia e tiko yadua na kena dredre. E rawa ni ko taqomaki iko vakarawarawa ena vica na qaqarauni.

Na dredre namaki

Kevaka e sega ni taqomaki na nomu isema hub/router, na vakailoa /tawakilai ni tamata se isoqosoqo e rawa ni rawarawa na kena rawati kevaka era tiko ena loma ni dua na gauna. Ena rawa ni yaco ena veika oqo:

  • iTukutuku maroroi se sega ni veiraurau e rawa ni ko vakauta se ciqoma ena initaneti ena takosovi, ka yaco mai ena vuqa na isau bibi.
  • Na nomu bandwidth e kau cake – vakatulewataka na totolo ni nomu komupiuta kei na misini lalai tale eso.
  • Na nomu lavelavetaki e vakayagataki tiko, ka ko sa sauma kina na nomu veiqaravi ena iNitaneti Service Provider (ISP).
  • Lavetaki ni iyaya sega ni dodonu, ena vakadikevi lesu ki na nomu itikotiko ka sega ni ko koya e vakayagataka na misini ni vakacudrui.

iSema veikilai taqomaki

  • Na veika dredre kece e cake e rawa ni levei ena kena vakadeitaki ni sa taqomaki vinaka tu na nomu isema hub/router. Me laurai ni oqo na kena kisi, vakasaqarai ga na isema ni veitaratara, kei ira era sa taqomaki tu era na vakaraitaki ena dua na ivakatakilakila padlock.
  • Ni ko sema taumada ki na dua na komupiuta, talevoni vuku, tebeleti, misini ni Tabaivola se dua tale na isema e rawa ni yaco ki na dua na isema hub/router, ko na vakauqeti mo vakacuruma e dua na vosanicuru/idola, sa vakarautaki tu kina na isema ni veisemati. Oqo ena rawa kina vua na misini me semati ki na gauna oqo ka kena ivakarau, me vakayagataki ena veigauna mai muri. Me baleta na inaki ni veitaqomaki, e dodonu mo veisautaka na nona vosanicuru/idola ki na dua na nomu digidigi ni bera ni ko vakayagataka na Wi-Fi me baleta na veitaratara se vakayagataki ni dua na ituvaki taqomaki.
  • Kevaka ko sa cakava tiko e dua na hub vou/router, ena rairai soli beka ena veitaqomaki ni sa sega ni caka. E tolu tiko na ivakatagedegede encryption levu e tu (WEP, WPA kei WPA2), WPA2 sa cecere duadua. E vuqa na hubs/routers e solia vei iko na digidigi ni kena digitaki e dua na ivakatagedegede cecere cake, ia mo nanuma tiko ni so na misini qase cake e sega ni rawa me salavata kei na ivakatagedegede cecere.
  • Kevaka e dua na vuna e tiko kina e dua na vale/vale ni volavola/isema hub/router/dongle ko gadreva mo sema kina, mo na laki raica na ivola vakarau e vakayagataki tiko.
  • Raica me mana ka vakavoui na parokaramu ni tataqomaki ena initaneti kei na icurucuru vaka lalagabuka (firewall) ni bera ni ko sema ki na dua na isema ni isema.
  • Maroroya na Wi-Fi naba vuni me rawa ni ra kakua ni curu kina na tamata yadua me ra sema kina.
  • Nanuma tiko ni sa dau tabaki tu ga na naba vuni ena hub/router, me qarauni mo kauta laivi, se cakava na hub/router me soqo ena dua na ivakalatilati se tamata ko sega ni kila e vale.

Vakamacala ni veivosa

A Glossary of terms used in this article:

WPA2

WiFi taqomaki ni curu 2: e dua na mataqali itukutuku lavetaki me levei kina na vakarorogo vuni kei na rawa ni curuma e dua na isema sega ni vakawa mai vei ira na naki ca. Vakamacalataki mai na 802.11 na ivakatagedegede. Vakarautaka na veitaqomaki kaukauwa cake mai na WPA se WEP.

WPA

WiFi taqomaki rawa: e dua na mataqali itukutuku lavetaki me levei kina na vakarorogo vuni kei na curu ki na dua na isema sega ni vakawa vakayagataki mai vei ira na naki ca. Vakamacalataki mai na 802.11 na ivakatagedegede. Vakarautaka na veitaqomaki kaukauwa cake mai na WEP.

iSema vakacakacaka sega ni vakawa

E dua na ilawalawa vakacakacaka ni vanua e dau vakayagataka na ivakatakilakila ni retio ka sega ni waya me vakauta na itukutuku.

WEP

Wired na kena itataqomaki: e dua na mataqali itukutuku lavetaki me levei kina na vakarorogo vuni kei na kena rawati e dua na isema sega ni vakawa ka vakayagataki mai vei ira na naki ca. Vakamacalataki mai na 802.11 na ivakatagedegede.

ISP (Internet Service Provider)

Na dau ni veiqaravi ena initaneti: e dua na kabani ka vakarautaka na curu ena initaneti.

802.11

Na ivakatagedegede ni isema ni veitaratara sega ni vakawa.